Mona Keijzer van de BoerBurgerBeweging (BBB), beoogd minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en vicepremier, procedeerde vorig jaar als burger tot aan de hoogste bestuursrechter toe, om de bouw van een kleinschalig woonzorgcomplex voor haar huis in Edam te voorkomen.

Bij de Raad van State deed Keijzer een beroep op procedures rond het maken van bezwaren en op natuurwetgeving. Ze voerde tal van argumenten aan om haar gelijk te krijgen. Zo zouden omwonenden onvoldoende betrokken zijn bij de bouwplannen en zou de bouw leiden tot stikstofuitstoot op nabijgelegen Natura2000-gebieden.

Heilige huisjes 

Natuurlijk mag mevrouw Keijzer haar gelijk proberen te halen met de wet- en regelgeving in de hand, maar wat het ongemakkelijk maakt is dat haar eigen BBB partij die wettelijke regels juist wil versoepelen. Volgens haar partij zijn de huidige stikstofregels te streng en moeten ook de regels waar inwoners zich op kunnen beroepen, in BBB-taal de ‘heilige huisjes’, drastisch worden beperkt. Het geeft maar gedoe, en daar houden ze bij de BBB niet van. Immers, doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Het Nimby-effect kreeg even een geheel nieuwe betekenis, ‘Not in Mona’s Back Yard’. 

Opportunisme

Je kunt mevrouw Keijzer niet verwijten dat ze vast zit in haar denken. Ze heeft hier een bepaalde lenigheid in. Maar je kunt het ook bestuurlijk opportunisme noemen waarbij in de besluitvorming het hier en nu leidend is. De toekomst speelt nauwelijks een rol want is nog zo ver weg. Zo ver, dat tussen nu en straks vast wel iets wordt uitgevonden om de eventuele nadelen van de oplossing van vandaag op te heffen. De inventiviteit van mensen is voor bestuurlijk opportunisten grenzeloos. 

Lange termijn 

Maar is bestuurlijk opportunisme in deze tijd vol uitdagingen op bijvoorbeeld het gebied van klimaatadaptatie, verduurzaming, woningbouw, digitalisering en sociaal beleid, wel wat we nodig hebben op landelijk maar ook op gemeentelijk niveau? Het gevaar is dan reëel dat het lange termijn perspectief uit het zicht raakt, laat staan dat er oog is voor volgende generaties. Ook een breder perspectief komt in het nauw. Mag je van een bestuurder niet een holistische blik verwachten waarbij zorgvuldig afwegingen worden gemaakt tussen soms tegenstrijdige deelbelangen en niet wordt gekozen voor de snelle ‘oplossing’ waarbij, omdat alles urgent lijkt, een deel van de werkelijkheid wordt ontkend?

Problemen van morgen

Stel jezelf als minister of als wethouder steeds de vraag ‘Wat kan ik vandaag doen om de samenleving en het land of gemeente mooier, beter en waardiger achter te laten?’. Wees als bestuurder dus een goed voorouder voor volgende generaties. Hoe verleidelijk de korte termijn oplossingen ook zijn, want anders zijn de oplossingen van vandaag de problemen van morgen.

Onlangs was er veel ophef over het fragment uit het televisieprogramma ‘College Tour’ waarbij de dochters van minister Kaag hun zorgen uitspraken over de veiligheid van hun moeder. Die zorgen waren zo groot dat ze het liefst zagen dat hun moeder de politiek voor gezien zou houden.

Het is allang bekend dat politici worden bedreigd. Hoe vaak lees je niet over intimiderende huisbezoeken, dreigbrieven en scheldkanonnades. In dat licht doet het wat kortzichtig aan als juist politici geschrokken reageren op het tv-fragment terwijl zij zeer goed weten hoe collega’s worden belaagd. Maar kennelijk is weet hebben van bedreigingen nog niet voldoende om te beseffen wat voor impact die bedreigingen hebben op de achterban. Als minister van der Wal zegt dat haar kinderen in huis zaten ‘te shaken’ toen de boeren bij haar op de stoep stonden of minister de Jonge zegt dat zijn dochter wordt bedreigd, maakt dat kennelijk toch minder indruk dan wanneer de omgeving zelf zich uitspreekt over de gevolgen van de bedreigingen.

Niet alleen landelijk 

Het zou van naïviteit getuigen om te denken dat bedreigingen op deze schaal alleen landelijk spelen. In 2011 ben ik als gemeenteraadslid zelf bedreigd. Duidelijk was toen dat mijn politieke omgeving hier nauwelijks mee wist om te gaan. De bedreiging werd liever doodgezwegen onder het mom van ‘geef het geen podium’. Ook de politie was die mening toegedaan. Ik voelde weinig steun en stond er eigenlijk alleen voor. Vanuit mijn partij bleef het helemaal stil. Dat was niet mijn weg vandaar destijds de publicatie op mijn website met de dichter H.M. van Randwijk in gedachte “een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht…..”. 

Steun

De tijden zijn veranderd maar ook de intensiteit van de bedreigingen. Veel mensen zien de wereld als maakbaar. Hierdoor zullen steeds minder mensen accepteren dat iets niet loopt zoals ze willen. Niet iedereen zal dan meteen gaan dreigen, maar een deel wellicht wel. Moffel die bedreigingen niet weg maar steun gemeenteraadsleden wel zo optimaal mogelijk. Deze steun moet komen zowel vanuit de partijen in de gemeenteraad als vanuit de gemeentelijke organisatie. Laat raadsleden weten dat ze gewaardeerd worden om wat ze doen of je het nu wel of niet met hun standpunten eens bent. Laat ze niet vallen. Mensen die zich inzetten voor de samenleving verdienen alle steun.

Durfals

Daarnaast is steun ook van belang om mensen enthousiast te maken voor de raad anders zul je daar nooit een goede afspiegeling van de gemeentelijke samenleving terugvinden en stellen alleen de durfals zich nog beschikbaar. En dan is het nog maar afwachten of zij zich echt durven uit te spreken als het er op aan komt of dat ze de scherpe kantjes van hun woorden afslijpen uit angst om via Social Media gevierendeeld te worden.

Waar ik er in 2011 alleen voor stond, mogen politici nu meer steun vanuit hun partij en vanuit de gemeentelijke organisatie verwachten. Wacht daarom niet af tot een bedreiging zich daadwerkelijk voordoet maar organiseer pro-actief.

Bij twee achtereenvolgende provinciale verkiezingen hebben twee verschillende partijen massaal onvrede weten te mobiliseren. Grote groepen in de samenleving voelen zich niet langer vertegenwoordigd en gerespecteerd door de op de Haagse tekentafel ontworpen ‘witte boorden democratie’. Die onvrede was allang merkbaar maar nu wordt het tastbaar omdat ook middengroepen en groepen binnen de Randstad nadrukkelijk de gevolgen ervaren van het beleid van de afgelopen jaren. Deze onrust maakt een samenleving kwetsbaar.

Verwaarlozing

De onrust vindt zijn oorzaak in de grote nadruk op economische groei en efficiëntie en jarenlange verwaarlozing van het kabinet in het contact met en het serieus nemen van de bevolking. Dit kabinet schuift problemen voor zich uit, sluit halfslachtige compromissen die het grote verhaal doen verwateren en heeft moeite met het nemen van verantwoordelijkheid voor de toekomst. Zo wordt verantwoordelijkheid steeds meer afgeschoven op het individu. Maar het individu heeft onvoldoende instrumenten om haar stem te verheffen anders dan de straat op te gaan en voelt zich daardoor machteloos. Politieke bestuurders zijn daarnaast ook nog onvoldoende in staat om uit te leggen hoe we de grote uitdagingen waar we voor staan kunnen aanpakken. Laat staan dat ze durven te zeggen dat we ons gedrag moeten veranderen en dat dit ongetwijfeld pijn gaat doen. Daarnaast komen de meeste bestuurders ook nog uit de traditionele school. Zij functioneren redelijk in een ingewikkelde wereld maar veel minder in de complexe en soms zelfs chaotisch wereld van nu. Daar hoort een andere bestuursstijl bij en andere manieren van het betrekken van de bevolking bij de democratie. Eens in de vier jaar een stem mogen uitbrengen is dan volstrekt onvoldoende.

Burgerbetrokkenheid

Zoals uit het rapport ‘Betrokken burgers’ van het Planbureau voor de leefomgeving (PBL) blijkt, denkt de overheid bij betrokkenheid van burgers nog vooral aan participatie, meedenken en meepraten op uitnodiging, terwijl aandacht voor het eigen initiatief van inwoners, voor de eigen ervaringen, wensen en mogelijkheden en voor hoe het beleid voor verschillende groepen uitwerkt, veel belangrijker is. Daarnaast worden inwoners teveel over één kam geschoren terwijl zij juist enorm verschillen in wat ze weten, willen, kunnen en in wat ze in staat zijn om te doen. Inwoners worden te weinig meegenomen in de vorming van beleid waardoor de verschillende perspectieven die bij burgers leven onvoldoende aan de orde komen. 

Burgerberaad

Democratie draait om betekenisvolle betrokkenheid. Dan past het om dit serieus te nemen in het vertrouwen dat inwoners verantwoordelijke keuzes kunnen maken. En dat begint al op lokaal, gemeentelijk, niveau. Betrek daarom veel meer de inwoners bij het reilen en zeilen van de gemeente waardoor de kennis en kunde die leeft in buurt en wijk collectieve kennis wordt. Leer van de verhalen uit de wijk. Naast kennis hebben mensen ook een verhaal. 

Een goed instrument om de taaie uitdagingen waar we voor staan gezamenlijk aan te pakken is een burgerberaad. Doe hier zo snel mogelijk ervaring mee op. Dat kan gewoon nog in deze raadsperiode en geef het burgerberaad vervolgens een prominente plaats in het partijprogramma voor de komende gemeenteraadsverkiezingen. 

Wees geen gevangene van je eigen ervaring door te blijven doen wat je altijd al deed maar pak de uitdaging op. Begin gewoon door het handboek ‘Burgerberaad’ er bij te pakken. 

Als je deze zomer in het Brabantse Waalre bent en even wilt uitrusten dan kan dat op een bank bij de herdenkingsboom ‘100 jaar Waalre’. Die bank staat voor het multifunctionele gebouw ‘Huis van Waalre’. En de bank is niet zomaar een bank, het is een kleurrijke ronde bank, gemaakt van afvalplastic door de kinderen van alle basisscholen in Waalre. Zij hebben hiervoor ook zelf al het plastic verzameld. Samen met kunstenaar Kees van den Boogaart hebben zij dit plastic versnipperd, gesmolten en verwerkt tot de bank.

Sparkling Plastic

Kees is een van de initiatiefnemers van Stichting Sparkling Plastic, een broedplaats in ‘s-Hertogenbosch waar afvalplastic wordt gerecycled tot diverse gebruiksvoorwerpen. Aan deze bewerking zit een sociale, creatieve en educatieve kant. Het sociale aspect komt onder andere tot uitdrukking in de relatie met de plaatselijke sociale werkplaats, creativiteit is terug te vinden in de te maken voorwerpen. Geen eenmalige gadgets die weer snel uit de belangstelling raken en in het milieu verdwijnen, maar gebruiksvoorwerpen met een lang gebruiksleven. Voorbeelden naast de al genoemde bank zijn, tafels, kasten, speeltoestellen, prullenbakken en pergola’s. Het educatief aspect komt tot uitdrukking omdat nadrukkelijk de samenwerking met scholen wordt gezocht, waarbij in een workshop het hele proces van afvalplastic tot product de revue passeert en inzicht wordt gegeven in hoe recycling van plastic werkt. Zo worden scholieren al vroeg bewust om duurzaam om te gaan met hun directe leefomgeving. 

Zo’n workshop wordt ook met bedrijven gedaan. Dan gaat het meer om een bedrijfsuitje of teambuilding waarbij collega’s samen bijvoorbeeld een tafel maken die vervolgens op een prominente plek binnen het bedrijf wordt neergezet. 

Samen met de wijk

Ook in de Bossche wijk Hambaken zijn de bewoners aan de slag gegaan met plastic afval. In een jaar tijd werd daar door hen 200 kilo plastic afval verzameld. In de broedplaats van Sparkling Plastic is dit plastic stapsgewijs verwerkt tot kunstobjecten. Deze objecten zijn samen met de wijkbewoners tot stand gekomen. Er zijn bijeenkomsten geweest waarbij de bewoners konden aangeven wat ze mooi vinden en welke kleuren, vormen en onderwerpen ze bij de wijk vinden passen. Zo krijgt het kunstobject uiteindelijk de identiteit van de wijk, níet alleen omdat het uit afval uit de omgeving bestaat maar ook omdat bewoners betrokken zijn geweest tijdens het hele proces. Zo is het object een cadeau van buurtbewoners aan de buurt. 

Brug van afvalplastic

Met de gemeente ‘s-Hertogenbosch en partners als Avans Hogeschool, Spark Makers Zone en de provincie Noord Brabant wordt door Sparkling Plastic samengewerkt om een brug van afvalplastic te bouwen. Deze brug komt over een water in een park in ‘s-Hertogenbosch. Jaarlijks wordt in Noord-Brabant circa 280 kton kunststof afgedankt. Hiervan wordt slechts 13% gerecycled, de rest wordt verbrand. Door nieuwe hoogwaardige toepassingen te vinden voor gerecycled plastic willen de betrokken partijen dit percentage flink verhogen. Afvalplastic wordt dan een meer waardevolle grondstof, waardoor gestimuleerd wordt om meer afgedankte kunststoffen te recyclen. Overigens ook de brug zelf moet op termijn weer 100% gerecycled kunnen worden. 

En, ziet u al mogelijkheden voor uw gemeente?