Deze week zag ik bij een bezoek aan de brandweer een bedrijfsfilm. Hierin werden ondermeer de motieven van de brandweerlieden weergegeven waarom ze bij de brandweer zijn gegaan. Een van hen vertelde dat “het uitrijden met hoge snelheden een fantastische ervaring is”. Dat deed me denken aan de les die ik lang geleden leerde: “de motieven van mensen om iets te doen voor een ander liggen vaak dichter bij de persoon zelf dan bij de ander”. Zo geven mensen die gaan helpen in bijvoorbeeld Afrika aan dat ze dit doen “omdat het zo’n goed gevoel geeft”, of omdat “het goed op je CV staat”. Lees maar eens in interviews met mensen die daadwerkelijk iets voor een ander hebben gedaan.

Dit klinkt negatief maar het positieve is dat de inzet daardoor veel langer kan worden volgehouden. Als je plezier en motivatie afhankelijk is van hoe een ander reageert, raak je sneller teleurgesteld dan wanneer je plezier rechtstreeks voortkomt uit de zelf gekozen handeling. Ik wil niet zeggen dat altruïsme niet bestaat en dat het allemaal neerkomt op egoïsme, maar het zit ook weer niet heel ver van elkaar af.

Je kunt deze gedachte van “what’s in it for me?” ook op de samenleving toepassen. Het lijkt alsof het kabinet van CDA en VVD er vanuit gaat dat Nederland er het mooiste uit ziet als ieder maar voor zichzelf zorgt. Deze liberale gedachte is een doorn in het oog van de linkerkant. Daar gaat het juist om het eerlijk verdelen van welvaart. En dat hoeft dus niet altijd uit altruïsme. Linksom of rechtsom? Het doet er niet toe, als we de welvaart maar verdelen. En als het moet, dus zelfs uit egoïsme. Maar dan moet je wel duidelijk maken wat het voordeel is voor de ander. Nou, hier een paar redenen die kunnen motiveren:

• in landen waar mensen zich zeker en veilig voelen doordat bestaanszekerheid wordt geboden omdat er goede sociale voorzieningen zijn, is de productiviteit het hoogst,
• een hoge productiviteit zorgt voor een hoog bruto nationaal inkomen,
• om de productiviteit te verhogen zijn alle beschikbare krachten nodig,
• door mensen die aan de zijlijn staan kansen te geven komt een reservoir aan krachten beschikbaar,
• uitsluiting door armoede en achterstand veroorzaken maatschappelijk problemen waar van de bestrijding vele malen meer kost dan wat je nu besteed om deze mensen er bij te betrekken.

Lastig is wel dat je op de korte termijn de nadelen, lees de kosten, ziet en pas op de lange termijn de voordelen, lees de opbrengsten. En de meeste mensen zijn helaas korte termijn denkers. Daarbij komt dat de kosten zich eenvoudiger laten kwantificeren dan de opbrengsten. Zie ook mijn blog “de lessen van Maslow” http://is.gd/fUGSC van 14 mei 2009.

Hoe moet het nu verder met het rapport over radicalisering? Het college komt voor eind januari 2010 met een plan van aanpak. Hier zijn alvast wat aandachtspunten.

Ede is natuurlijk niet uniek in deze problematiek. Kijk dus elders en leg contacten met andere gemeenten. Maak ook gebruik van bestaande onderzoeken. Er zijn drie onderzoeken die in dit verband de moeite waard zijn:

1.     Het onderzoek “banen of barbecues” van GroenLinks. Strekking is dat in plaats van te investeren in allerlei sociale bijeenkomsten als straatfeesten en barbecues kan beter worden geïnvesteerd in werkgelegenheid en scholing. Huidige activiteiten verhelpen een symptoom maar de eigenlijke oorzaak blijft bestaan.

2.     Het onderzoek 'Buurtbewoners in balans' van het Ministerie van VROM. Het rapport geeft een tegengeluid op de visie dat een wijkaanpak gericht moet zijn op sociale stijging. Een grote groep bewoners heeft deze kans niet, maar heeft behoefte aan balans tussen draaglast en draagkracht.

3.     Het onderzoek “Extreem? Moeilijk!” in Noord Limburg.

Voor een volgende stap is het goed om iets te weten van groepsdynamiek. Groepen mensen die op elkaar zijn aangewezen komen stapsgewijs tot elkaar. Eerst komt de vermijding in de vorm van een gevoel van onwerkelijkheid en ontkenning. Beide groepen houden afstand tot elkaar. Zo ontstonden Chinatown en Little Italy. Daarna komt een fase van conflict. Meestal is dit pas bij de tweede generatie migranten. Deze generatie wenst niet meer een afstand tot de samenleving en wil een plek veroveren. Deze fase wordt gevolgd door assimilatie waarbij het verleden wordt losgelaten. In deze fase zijn twee begrippen van belang. Ten eerste wederkerigheid. Je kunt niet van een ander iets vragen wat jezelf niet wilt of kunt. Denk aan details over de geschiedenis die een nieuwkomer moet weten om te kunnen inburgeren. Ten tweede moet gewerkt worden aan een gedeelde horizon. Een gezamenlijk beeld van de toekomst. We zitten in Ede pas in fase 1 of 2. Opdracht voor de gemeente: “creëer die gedeelde horizon”.

Maar hoe doe je dat?

1.     Breng de dialoog op gang en laat deze niet verstommen.

2.     Kies voor een integrale benadering. Het gaat zelden om één geïsoleerd probleem. Meestal liggen er meerdere oorzaken tegelijk ten grondslag aan de problemen.

3.     Zet in op het stimuleren van het volgen van onderwijs en het creëren van een omgeving waar de goede voorbeelden voor het oprapen liggen.

4.     Betrek niet alleen de harde sector maar doe het samen met de zachte sector.

Maar er zijn ook nog enkele hobbels op de landingsbaan.

Het onderzoek “eigenheid of eigenzinnigheid” naar radicalisering in de wijk Veldhuizen en aansluitend in het buitengebied heeft voor heel wat commotie gezorgd. Zoals te verwachten was inhoudelijk maar helaas ook rond de communicatie. Dit is het college van B&W aan te rekenen. Ik laat dit hier rusten want ik heb er al aandacht aan besteed in een eerdere blog en er zijn door mijn fractie ook al raadsvragen over gesteld. Nu gaat het gelukkig om de inhoud.

De conclusie uit het rapport dat er problemen liggen op het gebied van het gedrag van groepen jongeren in Ede stad en het buitengebied is niet nieuw en dus herkenbaar. Maar waar bij het bekijken van de Marokkaanse groep oog was voor diversiteit binnen de groep en het stellen van de vraag of wangedrag eigenlijk gelieerd is aan orthodoxe of fundamentalistische religie, is er bij de orthodox protestantse jeugd, die toch ook diversiteit kent, beduidend minder onderscheidend rondgekeken. Het lijken dan ook twee aparte onderzoeken waarvan de resultaten niet zomaar vergeleken kunnen worden. Het vergelijken is ook hachelijk omdat de onderzochte populatie in beide onderzoeken sterk verschilt. Wat overblijft is een beeld van enkele hotspots. Ook worden maar twee groepen onder de loep genomen die dan al snel tegen elkaar worden afgezet. Maar er zijn ook andere groepen te onderscheiden in de gemeente die nu buiten beeld blijven omdat ze geen onderwerp van studie waren. Ook deze groepen hebben niet veel met elkaar te maken of zoals de onderzoekers concluderen “staan met de ruggen tegenover elkaar”. De uitkomst is dan wel helder, de weg die hier toe heeft geleid is dit allerminst. Dat roept nog veel vragen op. Vragen die door de onderzoekers ook niet allemaal worden beantwoord.

Recent verscheen het rapport “banen of barbecues” van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks. In het rapport wordt beschreven hoe de initiatieven om de sociale samenhang in de Utrechtse wijk Kanaleneiland te verbeteren tot niets hebben geleid. In plaats van te investeren in allerlei sociale bijeenkomsten als straatfeesten en vrouwencentra kan beter worden geïnvesteerd in werkgelegenheid en scholing is de conclusie uit het rapport. Want alle goede bedoelingen ten spijt, de effecten zijn verwaarloosbaar. Wie een beetje thuis is in de organisatiekunde kent de behoeftetheorie van Maslow. Maslow stelt dat de behoeften van een mens pas kunnen worden bevredigd als de onderliggende behoeften zijn ingevuld. Volgens deze theorie heb je bijvoorbeeld helemaal geen behoefte aan erkenning als je nog bezig bent met je dagelijkse strijd om te eten. Pas als je de zekerheid hebt dat je morgen ook te eten hebt ga je meer kijken naar de bovenliggende behoeften. De behoeften zijn vervat in een piramide van behoeften met van onder naar boven:

• primaire behoeften als eten en drinken,
• zekerheid dat wat ik vandaag heb ook morgen heb,
• sociale behoeften als acceptatie door de omgeving
• erkenning
• zelfontwikkeling

In dit licht zijn de conclusies uit het GroenLinks onderzoek goed te begrijpen. Voordat mensen toe zijn aan hun sociale behoeften moeten eerst de onderliggende behoeften worden ingevuld. Het is daarom beter om eerst te zorgen voor werk en onderwijs. Hierna komen de sociale behoeften min of meer vanzelf. De huidige projecten zijn dus niet duurzaam. Ze verhelpen een symptoom maar de eigenlijke oorzaak blijft bestaan. Het is het verschil tussen het geven van een vis aan iemand die honger heeft of hem leren vissen. In het laatste geval creëer je de zekerheid dat de honger morgen ook kan worden gestild. Doe je dat niet dan is het dweilen met de kraan open en verandert er op de lange termijn niets. Dat zie je terug in de wijk waar de problemen van vandaag er vijf jaar geleden ook al waren. Hooguit zijn er andere hoofdrolspelers.

Beter kan worden ingezet op het stimuleren van het volgen van onderwijs en het creëren van een omgeving waar de goede voorbeelden voor het oprapen liggen. Investeer bijvoorbeeld in dagscholen waar kinderen van ’s ochtends tot ’s avonds lessen volgen en kansen krijgen om zich te ontwikkelen. Stimuleer ook de middenstand in de wijk. Wakker de ondernemersgeest aan zodat jongeren in hun directe omgeving voorbeelden zien waaraan zij zich kunnen optrekken. Daar kan het geld beter aan worden besteed.