Afgelopen donderdag trokken 15000 jongeren naar Den Haag. Ze zijn bezorgd over hun toekomst omdat ze zien dat het klimaat naar zijn mallemoer gaat en de regering hier onvoldoende tegen doet. De politieke leiders ontberen een klimaatvisie en hebben de zorg voor het milieu te lang voor zich uit geschoven. Heel veel praatcultuur maar weinig daadcultuur met als gevolg dat de tijd van rustig opbouwende maatregelen voorbij is en nu rigoreuze keuzes moeten worden gemaakt. Het ‘5 voor twaalf scenario’, en dat doet pijn. Een goed initiatief dus van de jongeren. Niet stilzitten en afwachten maar laten zien en horen waar je voor staat.

Een dergelijke massaliteit zou een signaal moeten zijn maar in plaats daarvan laat de gevestigde orde het ongemak zien hoe zij met dit soort initiatieven omgaat en hoe stevig zij blijft hangen in haar eigen wereld. Het gaat hier nog niet zover als in België waar de verantwoordelijk minister, Joke Schauvliege, zonder blikken of blozen aangaf dat de ‘optocht van jongeren’ in scène is gezet en onderdeel is van een complot. Zij wist het zeker want ze had het zelf van de staatsveiligheid gehoord. Een grove leugen bleek al snel en niet veel later werd ze naar huis gestuurd en kon Joke gaan koken.

In Nederland kwam de kritiek op de jongeren ook van de gevestigde orde, maar had een ander karakter. Hier was het: ‘de jongeren zijn geïndoctrineerd’, ‘ze zijn een speelbal van groene leraren’ of ‘ze worden gestuurd door hun ouders’. Een heuse psychiater noemde het zelfs ‘kindermishandeling’. Wat een vertroebeld beeld van de jeugd heb je dan. Bovendien ‘moeten ze gewoon naar school’, ‘mag je niet spijbelen’ en ‘zijn de jongeren hypocriet’ want ‘ze gaan zelf ook op vliegvakantie’ en ‘eten bovendien vlees’. Alsof er geen tussenweg is en het altijd alles of niets moet zijn. Het zijn allemaal oude waarden, oude verdedigingslinies, die afleiden van de vraag waarom de jongeren daar eigenlijk staan. Het zijn ook allemaal non-argumenten om maar vooral niet zelf te hoeven veranderen.

Het is menens met het eisen van milieumaatregelen. De oude garde kan maar beter leren hoe om te gaan met deze nieuwe werkelijkheid en genieten van het idealisme van de jongeren. Een idealisme dat ze wellicht ooit zelf ook hadden maar dat onderweg verloren is gegaan. Dat is krachtiger dan fake-news verspreiden met foto’s waaruit zou moeten blijken dat de jongeren hun eigen rommel niet opruimen. Laat die foto’s liever een symbool zijn van de manier waarop vorige generaties zijn omgegaan met de aarde. Wie zijn dan eigenlijk de echte klimaatspijbelaars? Dat is waarom de jongeren nu massaal de straat op gaan.

Deze zomer heb ik af en toe een wedstrijd gezien van het WK-voetbal maar het enige team dat mij is bijgebleven is dat van de Thaise voetballertjes. En die deden niet eens mee aan het WK. Samen met hun coach zaten ze opgesloten in een grot. Wat was het spannend en wat waren ze voorbeeldig, en netjes, en geduldig. En dan kregen we een week na hun bevrijding ook nog een update over hoe het nu met hun ging. En er lagen zelfs plannen om er een film van te maken. Ik moet er niet aan denken. Wat een overexposure. Het leek soms wel allemaal in scène gezet. Dan is het vast om interne Thaise problemen te verhullen.

Als het over in scene zetten gaat, kunnen ze in Thailand nog wat opsteken van de fractie Denk in de tweede kamer. Die verzonnen wat quotes van Wilders om zich hier tegen te kunnen afzetten. Daarmee kreeg hun fractie tenminste wat profiel. Maar de altijd publiciteitsbewuste heren van Denk gaven even niet thuis toen het TV-programma ‘Laat op 1’ hen om uitleg vroeg. Het programma moest het doen met een quote van hun huisadvocaat. Zoiets verzin je niet, zoiets denk je alleen.

In dat ‘Laat op 1’ laat presentatrice Nadia Moussaid trouwens zien hoe je moet invallen: klaar staan op het moment dat je nodig bent. Ook al is dat een week eerder dan afgesproken omdat de weeën van Eva Jinek zich eerder aankondigde dan verwacht. En als je invalt, zorg er dan voor dat jouw voorganger snel wordt vergeten. De wat egocentrische, kinderlijke en soms ook wat pinnige manier van presenteren van Jinek, is vervangen door ontspanning waarbij wordt doorgevraagd en ook anderen aan tafel de ruimte krijgen om mee te doen aan het gesprek. Een verademing. Dat Jinek nog maar lang zwanger mag zijn.

In het programma zat ook de minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen. Ze had het over de ingestorte brug in Genua. ‘Kan dit ook hier gebeuren’ was de vraag. ‘Nee’, antwoordde de minister vol verve. Letterlijk ijzersterk want die brug kan alleen instorten in Genua. Figuurlijk zwak, want natuurlijk kan dit hier ook gebeuren. Wellicht gevoed door chauvinisme gaat de minister er maar vanuit dat een brug hier niet kan instorten omdat we in Nederland iets meer controles uitvoeren op infrastructurele werken. Ze had beter kunnen zeggen dat de kans hier kleiner is.

Naast de minister zat Maarten van der Weijden. Van iedere vraag maakt Maarten een lange afstand zwemtocht. Nu had hij het plan opgevat om de Elfstedentocht te zwemmen! Om geld op te halen voor kankeronderzoek. Fantastisch zo’n ambassadeur en wat een kerel. Geweldig hoe hij zijn kwaliteit inzet voor het goede doel. Dat het ook anders kan zagen we bij Zomergasten. Daar zat Louis van Gaal. Louis wist de vele kwaliteiten van Louis in te zetten ten behoeve van Louis. Onbeschaamd liet Louis fragmenten zien over Louis om daarmee te laten zien hoe geweldig Louis wel niet is. Het was bijzondere zomer TV, dat wel.

Ware liefde verschijnt op onverwachte momenten maar wel vaak op verwachte plaatsen. Het werk is een erkend podium voor de liefde. Het schijnt dat 1 op de 4 werknemers wel eens een relatie met iemand van het werk heeft gehad. En als liefde op het werk uitgroeit tot een ‘ongemakkelijke waarheid’, zorgt het ook voor slachtoffers.

In mei werd een Rotterdamse hoofdofficier van justitie op non-actief gesteld (of in procureurs-generaal taal ‘met buitengewoon verlof gestuurd’) vanwege een verzwegen relatie met een andere hoofdofficier. En in die systeemwereld van juridische regelgeving gaat het er kennelijk toch al losjes aan toe, want diezelfde hoofdofficier had eerder een relatie met weer een andere hoofdofficier. En afgelopen week moesten de voorzitter van GroenLinks en een partijgenoot (en tweede Kamerlid) het veld ruimen. Ze hadden een liefdesrelatie verzwegen terwijl ze in een gezagsverhouding met elkaar stonden. ‘Love is a battlefield’ wist Pat Benatar al in de jaren 80.

Liefde verzwijgen kan dus zorgen voor ongemakkelijke taferelen. Dan maar alles open gooien en zo transparant zijn als het water van een bergbeek? Daarvoor kunnen we bij de Amsterdamse ex-wethouder Rob Oudkerk in de leer. Lang bleef zijn liefde voor het ambt van burgemeester van die stad stil. Maar toen de vacature opnieuw werd opengesteld, kon hij zijn ‘innerlijke stem’ niet meer negeren en moest hij wel solliciteren. En dat doet hij in alle openheid, hij toont (persoonlijke) kwetsbaarheid en gaat diep door het stof over zijn eerder gemaakte fouten. Hij schaamt zich daar nu voor en is bang voor afwijzing maar de liefde voor de stad is groter. Lovenswaardig, het roept discussie op en er wordt over hem gesproken. Dat heeft hij voor elkaar. Maar plaveit zijn openheid de weg naar het stadhuis of graaft hij juist zijn eigen graf en is hij nu bij voorbaat al kansloos?

Ik ben al weer een raadsperiode weg uit Ede. En hoewel ik Ede nog steeds met enige afstand volg, voelde ik toch enige aarzeling toen ik werd gevraagd om een gastcolumn te schrijven voor deze blogpost. Moet ik nog als de heren Waldorf en Statler uit de Muppet Show vanaf het zijbalkon de Edese samenleving van commentaar voorzien? Of nog erger, anderen de maat nemen? Dat lijkt me weinig constructief. Toch heb ik de uitnodiging met liefde aanvaard omdat het mij de kans geeft om een frustratie van mij af te schrijven. Ik was namelijk nog maar nauwelijks weg uit Ede toen de gemeente werd uitgeroepen tot ‘gelukkigste gemeente van Nederland’. Ik sprak vlak na deze uitverkiezing een mevrouw die schertsend zei dat ik daar aan heb bijgedragen door Ede te verlaten. En, voegde zei er aan toe, “dat is wellicht jouw grootste verdienste voor Ede”. Ik lachte wat maar ik vond het niet leuk.

De gelukkigste gemeente van Nederland! Daar had ik ook wel willen wonen. Wat maakt een gemeente nou gelukkig? Dat komt natuurlijk door haar inwoners. Als deze gelukkig zijn, is de gemeente het ook. Maar hoe maak je dan inwoners gelukkig? En speelt het gemeentebestuur hier een rol in? Hier past enige bescheidenheid want volgens Sonja Lyubominsky (2013) is geluk bij mensen slechts voor 50% te beïnvloeden. De andere 50% ligt al bij de geboorte vast.

Maar hoe kun je dan zo goed mogelijk inspelen op het deel waar je als gemeente wel invloed op hebt? Volgens Daniël Pink (2009) zijn mensen gelukkig als ze autonoom zijn, meesterschap kunnen tonen en zij zichzelf herkennen als “the ‘me’ in the ‘we’”. Vrij vertaald kun je zeggen dat mensen zich vrij willen voelen in de keuzes die ze maken (autonoom), dat ze willen dat wat ze doen ze goed af gaat (meesterschap) en ze een doel hebben in hun leven dat groter is dan henzelf. Je hoort dan bij een groep maar bent als individu ook nog herkenbaar. Hier kan een gemeentebestuur op inspelen door bijvoorbeeld ruimte te laten voor burgerinitiatieven en deze nadrukkelijk te faciliteren (autonoom), door optimaal gebruik te maken van de kennis die in de gemeente onder de inwoners beschikbaar is (wisdom of the crowd) en door te werken aan een gemeenschapsgevoel. En dit laatste niet alleen op gemeenteniveau maar zeker ook op dorps-, wijk- en straatniveau. Dit past uitstekend bij de nieuwe rol van een gemeente in een samenleving in transitie.

Gemeenten kunnen hier een voortrekkersrol in spelen door de omslag naar waarden die passen in de leefwereld van de inwoners, zichtbaar te maken: van ‘wantrouwen’ naar ‘vertrouwen’, van ‘regelzucht’ naar ‘keuzevrijheid’, van ‘controle’ naar ‘ruimte geven’, van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ en van ‘efficiency’ (geld centraal) naar ‘effectiviteit’. Onlangs is een nieuwe gemeenteraad geïnstalleerd. Deze raad en het nog te installeren dagelijks bestuur, hebben impliciet de opdracht om Ede de gelukkigste gemeente te laten blijven. Het kan dan helpen door in het nog te schrijven bestuursakkoord 2018-2022 met bovenstaande rekening te houden.

Ik wens vanaf enige afstand het nieuwe gemeentebestuur alle geluk en wijsheid toe bij het continueren van de titel “gelukkigste gemeente van Nederland”.