Eric Leltz  RSS feed    

Reflectie in het (hoger) onderwijs

Vrijdag 19 februari 2016

Eric Leltz

Voor iedere opleiding maar zeker voor een hoger beroeps opleiding, is het een uitdaging om de veranderingen in de maatschappij bij te benen. Een opleiding staat in deze tijd als het ware voor de taak omstudenten op te leiden:

  • Voor banen die nog niet bestaan
  • Met technieken die nog niet zijn uitgevonden
  • Om uitdagingen aan te gaan die we nog niet kennen

Dan gaat het meer om:

  • Ontwikkelen dan klaarstomen
  • Voorbereiden op het leven dan voorbereiden op werk
  • Trainen op het onverwachte dan trainen op routine

De traditionele manier van opleiden schiet dan tekort. Het is noodzakelijk om studenten "te leren om te leren". In een dergelijke leeromgeving wordt (zelf) reflectie nog relevanter. Het is goed als een opleiding daarbij bewust is dat het niet alleen gaat om:

  • kwalificatie (bijbrengen kennis en vaardigheden)

Maar ook om

  • persoonlijke vorming (subjectwording)
  • socialisatie (lid worden van een gemeenschap) van de student.

Hierbij mag niet worden vergeten dat studenten vaak heel goed op de hoogte zijn van de gebruiksmogelijkheden van ICT, en dan met name de social media. Zo is deze generatie jongeren de eerste generatie die meer weet over een essentieel onderdeel van de samenleving dan de generatie daarvoor. Dit biedt een opleiding mogelijkheden en kansen.

Overigens wringt het primair proces in het onderwijs nog vaak binnen de eigen organisatie omdat het

  • Gevangen zit in een systeem en structuur:
    • Standaardisering
    • Efficiency kramp
  • Met een overhead aan regelingen
  • Met wantrouwen en controle
  • En onder het bewind van ondersteunende diensten

Reflectie

"Faute maake mach" maar als twee keer dezelfde fout wordt gemaakt is onvoldoende geleerd. En leren van fouten doe je door te reflecteren. Vandaar dat reflectie een belangrijk onderdeel van een curriculum van een (hoger) beroeps opleiding hoort te zijn. Zoals zelfreflectie een belangrijke competentie van een professional is. Ook van de junior professional die zojuist met een diploma de school uit loopt. Het hoort bij de professionele vaardigheden. Bij reflectie staan de volgende twee vragen centraal:

  1. wat heb ik gedaan? en
  2. hoe heb ik dit gedaan?

Dan moet er dus een norm zijn waar je het resultaat, al of niet met de hulp van anderen, aan kunt toetsen. Deze norm is context afhankelijk (schooleisen, projectgroep, privé) en kan wisselen in de tijd.

Reflectie gaat dus in de kern over waar je staat ten opzichte van een bepaald (leer)doel. Om je positie ten opzichte van dat leerdoel te bepalen moet je wel weten waar je nu staat. Het gaat dan om zelfkennis: wat kan ik goed, wat doe ik minder? Wat wil ik graag en waar loop ik warm voor? Dit kan bijvoorbeeld in kaart worden gebracht met een SWOT-analyse over jezelf.

Als je weet waar je heen wilt ('daar' waar het leerdoel is) en waar je staat ('hier') is vervolgens de vraag "hoe kom je van 'hier' naar 'daar'?". Daar ligt van oudsher het domein van een opleiding.

Bij reflectie kan een onderscheid worden gemaakt in eerste orde en tweede orde reflectie. Persoonlijke reflectie hoort bij de eerste orde. Als het gaat om de bijdrage aan het geheel, zoals een project, de organisatie, de samenleving, gaat het om tweede orde reflectie. Denk dan aan vragen als:

  • waar wil de organisatie of het project naar toe?
  • hoe passen mijn activiteiten daarin?
  • hoe dragen ze bij aan het 'grote plaatje'?


Reactie geven

Naam *
Email *
Website
Bericht *

Archief



Rubrieken


Made by DeeWeeDee