Als het tegenzit krijgt Nijmegen in het Valkhofpark een donjon, een middeleeuwse toren maar dan nagebouwd. Nep dus. Ook in Den Bosch is recent een stuk verleden nagebouwd: het Puthuis. Den Bosch als dependance van de Efteling. Maar het kan allemaal nog erger. Daarvoor neem ik u mee naar de financiering van het Puthuis.

Die financiering was toen de gemeenteraad een besluit moest nemen publiek private geregeld: een deel van het geld zou uit de gemeentekas komen en €100.000 zou door 'stichting 1522' via haar kanalen bij elkaar worden gepraat. Alvast vooruitlopend op de toegezegde €100.000 is gestart met de bouw en inmiddels staat het gedrocht er ook. Maar wel helemaal gefinancierd uit de gemeentekas. Want toen het op betalen aan kwam bleek 'stichting 1522' letterlijk geen cent (!) te hebben opgehaald. Is de raad op het verkeerde been gezet? Is ze misleid? Is ze naïef geweest?

Dit hangt af van wat is gezegd of geschreven door de stichting. De raad heeft in ieder geval groen licht gegeven in het vertrouwen dat de stichting zorgdraagt voor een deel van het geld. Er zijn door 'stichting 1522' dus verwachtingen gewekt. Waarop zijn die verwachtingen gebaseerd? En wat is precies (toe)gezegd? En was het mooi praterij? En was de gemeenteraad veel te goedgelovig? Natuurlijk is er een grijs gebied. Maar als je als bestuur €100.000 in het vooruitzicht stelt en vervolgens met je stichting helemaal niets ophaalt, roept dat vragen op. Als je dan ook nog zegt dat je alleen een inspanningsverplichting had en geen resultaatverplichting, dan zal het niet verrassen dat dit irritatie opwekt. Daarnaast getuigt het van weinig gevoel voor verantwoordelijkheid.

De gemeente wil onderzoeken of ze de stichting aansprakelijk kan stellen. Een bestuur van een stichting kan collectief aansprakelijk worden gesteld als de bestuurstaak niet naar behoren is uitgevoerd. Bijvoorbeeld als een bestuurder een onrechtmatige daad heeft verricht, wanprestatie heeft geleverd of misleid heeft. Om dat te kunnen beoordelen spelen de gewekte verwachtingen en de daaropvolgende inspanningen natuurlijk een grote rol.

Het is het uitzoeken waard om te kijken of sprake is geweest van onbehoorlijk bestuur door de 'stichting 1522'. Dan komt ook de rol van de raad helder voor het voetlicht. Waren ze naïef of zijn ze misleid? Is het eerste het geval, dan mag de raad zichzelf in de spiegel kijken. Is het laatste het geval dan moet de gemeente niet schromen om de stichting aan te klagen.

De gemeente 's-Hertogenbosch gaat in 2017 op zoek naar een nieuwe burgemeester. Als lid van de vertrouwenscommissie in de gemeente Ede heb ik zo'n benoemingsproces van dichtbij meegemaakt. Deze blog gaat over wat er komt kijken bij de zoektocht naar een nieuwe burgemeester.

Procedure

Allereerst de procedurele kant. Een vertrouwenscommissie, bestaat uit een delegatie van de gemeenteraad, meestal de fractievoorzitters, aangevuld met een adviseur bijvoorbeeld een wethouder. Zij selecteren kandidaten die hebben gereageerd op een profielschets. De profielschets wordt opgesteld door de gemeenteraad in overleg met de Commissaris der Koning (CdK). In Ede gebeurde dit in een openbare zitting waar alle politieke partijen hun aandachtspunten voor het voetlicht konden brengen. Ook kon de bevolking vooraf via de gemeentelijke website hun inbreng geven. Kandidaten schrijven hun brief aan de CdK en deze maakt samen met de vertrouwenscommissie een selectie van kandidaten waarmee in gesprek wordt gegaan. Hierna volgen de sollicitatiegesprekken tussen kandidaten en vertrouwenscommissie en volgt eventueel een assessment. De uitkomst is dat de vertrouwenscommissie 2 kandidaten voordraagt aan de raad, die uiteindelijk 1 kandidaat voordraagt aan de minister die de kandidaat (via de Koning) benoemt.

Hoe kies je?

Een burgemeester kent vele taken. Een aantal taken zijn impliciet gekoppeld aan de functie zoals:

• voorzitter gemeenteraad,
• voorzitter B&W,
• vertegenwoordiger van de gemeente in bestuurlijke organen als veiligheidsregio en samenwerkingsverbanden.

Hier horen basisvaardigheden bij waarover de burgemeester dient te beschikken.

Dan zijn er nog taken die voortkomen uit het soort gemeente dat je wil zijn. Hier horen specifieke vaardigheden bij. De profielschets moet zo zijn opgesteld dat je kunt selecteren op de basisvaardigheden en specifieke vaardigheden. Het is voor de selectie op specifieke vaardigheden dus van belang om een goed beeld te hebben van wat voor gemeente je wil zijn. Afgelopen jaar stond in het teken van Jeroen Bosch. Dan heeft de rol van de burgemeester een meer representatief karakter. Dat vraagt om een boegbeeld met bijbehorende vaardigheden als netwerken en gastheerschap.

Basis Vaardigheden

Voor een goede invulling van het ambt moet de burgemeester uiteraard voldoen aan de basisvaardigheden. Het gaat dan bijvoorbeeld om:

• Onafhankelijkheid
• Bindend vermogen om tegenstellingen in raad en gemeente te overbruggen
• Integriteit, geeft het goede voorbeeld en handelt eenduidig en transparant
• Stressbestendigheid want in crisissituaties speelt de burgemeester een prominente rol
• Omgevingsgevoeligheid: weet wat er leeft op bestuurlijk gebied en ook op straat

Specifieke vaardigheden

De specifieke vaardigheden horen aan te sluiten op wat de gemeente wil zijn of uitstralen. Moet er veel gelobbyd worden? Zoek dan een netwerker. En als je een uitdagende ambitie hebt zoals klimaatneutraal in 2035, dan heb je een aanjager nodig. Wil je consolideren wat er al is? Dan heb je een procesregisseur nodig. Wil je verbondenheid in de stad? Zoek dan een burgervader die zichtbaar is en die er is bij lief en leed en waar inwoners bij kunnen uithuilen. Bij al deze rollen horen steeds andere specifieke vaardigheden.

Tot slot

En het gaat om het leggen van accenten want een burgemeester zal van tijd tot tijd alle taken moeten kunnen uitvoeren. Alleen zullen afhankelijk van de invulling van wat voor gemeente je wil zijn, bepaalde taken vaker voorkomen of belangrijker zijn. Maak een keuze en zoek geen schaap met vijf poten. Want op vijf poten loop je niet zo gemakkelijk.

Op 29 juni organiseert RUW Den Bosch een thema avond over dit onderwerp. Zie hier

Wethouder van Son is in de problemen geraakt omdat hij ongenuanceerd, lees met krachttermen, via Twitter zijn kritiek heeft geuit op een journalist. Het schijnt niet te passen binnen het 'gebruikersbeleid sociale media' van bestuurlijk Den Bosch en nu is hij op het matje geroepen. Dan gaat het over of hij zich heeft gehouden aan dit beleid.

Interessanter is dat via het officiële Twitter account van de gemeente Den Bosch namens van Son een soort van excuus tweet is verzonden. Maar via zijn eigen Twitter account meldde van Son "mijn account blijkt al uren te zijn gehacked en gemanipuleerd". Als van Son wel degelijk zelf de ongenuanceerde 'krachtterm tweet' heeft verzonden, en het excuus doet dit vermoeden, en hij aan de andere kant suggereert dat zijn account is gehacked, dan is hij niet meer te handhaven als wethouder. Hij heeft dan gelogen. Een politieke doodzonde. Dan ontbreekt het vertrouwen.

Zal er een fractie in de gemeenteraad opstaan die hier vragen over stelt of er een debat over aanvraagt?

En of zijn vertrek dan erg is? Ach, Van Son is lastig te betrappen op een brede kijk op de samenleving. Dat hoeft ook niet want die samenleving is in zijn werkelijkheid niet groter dan Rosmalen. En dat is een voordeel als je lid bent van een partij met de naam Rosmalens Belang. Door 'te wheelen en te dealen' voor de inwoners van Rosmalen kun je als een dorpsheld over het dorpsplein lopen. Maar de bevestiging die je daar steeds weer krijgt kan de kijk op de werkelijkheid ook vertroebelen. Dan waan je je snel een soort van Zonnekoning. Dat geeft problemen in het stadsbestuur omdat het verzorgingsgebied van een wethouder wel iets groter is dan het dorpsplein.

Van Son profileert zich graag als het "ik zeg wat ik denk" type. Daarom uit hij zich wel vaker ongezouten en ongenuanceerd. Wat dat betreft is er dus niets nieuws onder de zon. Als raadslid kon dat goed, als wethouder en dus vertegenwoordiger van de gemeente kan dat een stuk minder. Voor een wethouder is 'gevoel voor de context' een belangrijke competentie. Dat lijkt van Son te missen.

De gemeente 's-Hertogenbosch gaat strenger optreden tegen nachtvissers bij het IJzeren Kind. Jammer dat het zover heeft moeten komen. Nachtvissen mocht officieel al niet maar het werd tot nu toe oogluikend toegestaan. Echter, omdat de vissers deze vrijheid niet aankonden en ze voor steeds meer overlast zorgden, is ingegrepen.

Als mensen zichzelf niet in acht kunnen nemen, zij geen rekening kunnen houden met anderen en zich niet kunnen gedragen als gast, dan passen maatregelen. Wie verzint het om 's-nachts herrie te maken, een alarm te gebruiken en te poepen en te plassen in de vijver. Hoe dom kun je zijn? Of hoe onaantastbaar kun je je wanen?

Voor mensen die zich zo slecht gedragen en zich zo slecht kunnen aanpassen aan hun omgeving, is het goed dat er regels zijn. Helaas moet de gemeente dan op haar strepen staan en gaat dit ten koste van degene die geen kwaad in de zin hebben. Helaas, want eigenlijk is iedere expliciete regel een regel te veel. Veel kan namelijk worden geregeld gewoon door ons fatsoen en gezond verstand te gebruiken. Dat zijn de impliciete regels binnen de context van onze samenleving. Hoe meer we hier een collectief draagvlak voor creëren, hoe minder expliciete regels we nodig hebben. En hoe minder er gehandhaafd hoeft te worden.